ul. Podwale 75old phone
50-449 Wrocław
www.wroclaw.pan.pl
e-mail: wroclaw@pan.pl

tel.: sekretariat (71) 750 75 00

fax: (71) 750 75 80

tel. (71) 337 63 30 - portiernia/informacja

Polska Akademia Nauk Oddział we Wrocławiu

 

Misją Polskiej Akademii Nauk jest wszechstronna działalność na rzecz rozwoju nauki oraz ustanawiania najwyższych standardów jakości badań i norm etycznych, służąca społeczeństwu i wzbogacaniu kultury narodowej. Akademia m.in. prowadzi w swoich jednostkach naukowych zaawansowane badania o strategicznym znaczeniu dla rozwoju nauki, społeczeństwa i gospodarki oraz przygotowuje opinie w najistotniejszych sprawach służących rozwojowi kraju. Jednym z priorytetów Akademii jest wspieranie różnorodnych form międzynarodowej współpracy naukowej, kształcenie kadr naukowych,zwłaszcza przez prowadzenie studiów doktoranckich oraz organizowanie staży podoktorskich. Akademia służy rozwojowi, promocji, integracji i upowszechnianiu nauki oraz przyczynia się do rozwoju edukacji i wzbogacania kultury narodowej.

Polska Akademia Nauk powstała w 1951 roku i zgodnie z obowiązującą ustawą o  PAN z dnia 30 kwietnia 2010 roku jest państwową instytucją naukową, działającą poprzez swoje organy i wyłonioną w drodze wyborów korporację uczonych oraz utworzone przez Akademię instytuty naukowe i pomocnicze jednostki naukowe, a także organizacyjne.

Korporacja składa się z określonej ustawą liczby nie więcej niż 350 członków krajowych i około 200 zagranicznych. Członkowie Akademii są wybierani przez Zgromadzenie Ogólne Akademii spośród uczonych, którzy wyróżniają się szczególnym dorobkiem naukowym i autorytetem w środowisku naukowym oraz posiadają nieposzlakowaną opinię.

Kandydatura na członka Akademii może być zgłoszona przez:

  • trzech członków Akademii lub
  • radę naukową instytutu naukowego lub instytutu badawczego, posiadających prawo nadawania stopnia naukowego doktora habilitowanego, lub
  • radę wydziału uczelni, posiadającego prawo nadawania stopnia naukowego doktora habilitowanego, lub
  • pięć osób, które wyróżniają się szczególnym dorobkiem naukowym i autorytetem, wśród których co najmniej jedna osoba jest zatrudniona za granicą na stanowisku profesora lub równorzędnym, a pozostałe mają tytuł naukowy profesora nadany w Rzeczypospolitej Polskiej.

Członek Akademii nie może poprzeć więcej niż dwóch kandydatów na członka Akademii. Każdy kandydat na członka Akademii nie może mieć poparcia większej liczby osób niż 3 członków Akademii. Zgłoszenie kandydata na członka Akademii powinno zawierać pisemną rekomendację sporządzoną przez wnioskodawców.

 Placówki naukowe PAN to: 69 instytutów oraz 3 biblioteki (Biblioteka Gdańska, Biblioteka Kórnicka oraz wspólna – PAN i PAU w Krakowie); 6 zagranicznych stacji naukowych (Berlin, Bruksela, Kijów, Paryż, Rzym, Wiedeń), dwie stacje polarne (Polska Stacja Antarktyczna im. Henryka Arctowskiego na Wyspie Króla Jerzego (Antarktyka) oraz Polska Stacja Polarna im. Stanisława Siedleckiego w Hornsundzie (Południowy Spitsbergen)) i pomocnicze jednostki naukowe, a także inne jednostki organizacyjne, działające na rzecz nauki. W celu promowania badań naukowych i prac rozwojowych prowadzonych przez wybitnych młodych przedstawicieli nauki polskiej stworzono Akademię Młodych Uczonych. W 2017 roku PAN powołała nową pomocniczą jednostkę naukową pn. Polski Instytut Studiów Zaawansowanych (PIASt), która za cel stawia sobie wspieranie rozwoju wiedzy i innowacji oraz promocję postępu naukowego w Polsce. W szczególności koncentruje się na realizacji różnorodnych projektów z zakresu nauk humanistycznych i społecznych, pozostając jednocześnie otwarta na realizację projektów przekrojowych w ujęciu interdyscyplinarnym.

Oprócz realizacji zadań statutowych w głównej siedzibie Polskiej Akademii Nauk w Warszawie, działalność prowadzą oddziały w większych miastach kraju: Gdańsku, Katowicach, Krakowie, Lublinie, Łodzi, Poznaniu i we Wrocławiu, a od roku 2015 także w Olsztynie i Białymstoku.

Wrocławski Oddział Polskiej Akademii Nauk powstał w grudniu 1970 roku; jest jedną z najstarszych placówek terenowych Akademii, średnią pod względem liczby skupionych w nim członków korporacji PAN; zasięgiem swojego działania obejmuje obszar Dolnego Śląska. Wśród członków założycieli Oddziału byli wybitni uczeni: Włodzimierz Trzebiatowski, Stanisław Kulczyński, Hugo Steinhaus, Hugon Kowarzyk, Stanisław Tołpa, Alfred Jahn, Henryk Teisseyre. Funkcje przewodniczących Oddziału pełnili kolejno: prof. Włodzimierz Trzebiatowski (1971), prof. Kazimierz Urbanik (1972-1977), prof. Bogusława Jeżowska-Trzebiatowska (1978-1991), prof. Zdzisław Bubnicki (1992-1998), prof. Edmund Malachowicz (1999-2006), prof. Daniel Bem (2007-2010) oraz prof. Andrzej Żelaźniewicz (2011-2018). Obecnie, od roku 2011 prezesem Oddziału jest prof. Lechosław Latos-Grażyński. Członkowie Oddziału reprezentują obecnie szerokie spektrum nauk ścisłych, nauk technicznych, nauk o życiu i nauk medycznych oraz nauk o Ziemi i są zawodowo związani z wrocławskimi uczelniami oraz instytutami naukowymi PAN. Skład osobowy Oddziału ulega zmianom z biegiem czasu i kolejnymi wyborami nowych członków.

Siedziba Oddziału początkowo mieściła się, obok innych instytucji, w barokowym budynku dawnego konwiktu jezuickiego, tzw. Domu Steffensa, przy ul. Kuźniczej 35, nieopodal głównego gmachu Uniwersytetu Wrocławskiego. Skromne warunki lokalowe zmusiły Oddział do rozpoczęcia starań o większy własny budynek. W rezultacie, w 1980 r. Oddział uzyskał dużą kamienicę przy ul. Podwale 75, w okazałym zespole secesyjnej zabudowy XIX-wiecznej nad dawną fosą, otaczającą niegdyś Stare Miasto. W budynku, oprócz biur Oddziału i pomieszczeń gospodarczych, znajdują się dwie sale konferencyjne z niezbędnym zapleczem, pokoje gościnne oraz siedziby kilku terenowych oddziałów placówek naukowych PAN.

Poważnym wzmocnieniem środowiska naukowego Wrocławia są jednostki naukowe Polskiej Akademii Nauk – instytuty o ugruntowanej, od dawna wysokiej pozycji w świecie nauki: lnstytut lmmunologii i Terapii Doświadczalnej PAN im. Ludwika Hirszfelda, lnstytut Niskich Temperatur i Badań Strukturalnych PAN im. Włodzimierza Trzebiatowskiego, założone przez wybitnych wrocławskich uczonych i noszące imiona swoich założycieli. Mniejsze placówki PAN – terenowe oddziały instytutów, mające swoje główne siedziby w Warszawie – są w części skupione w budynku Oddziału przy ul. Podwale 75, w części rozrzucone lokalowo po mieście.

W siedzibie Oddziału odbywają się konferencje, sesje oraz posiedzenia komisji naukowych, a także inne okolicznościowe wydarzenia naukowe. Oddział podejmuje różnorodne działania na rzecz rozwoju nauki i kultury oraz integracji dolnośląskiego środowiska naukowego, m.in. przez wspieranie prac badawczych istotnych dla Dolnego Śląska, współpracę z instytucjami naukowymi, funkcjonującymi w regionie, jak również z towarzystwami naukowymi i lokalnymi organami administracji samorządowej i państwowej.

W strukturze Oddziału funkcjonują komisje naukowe, które skupiają badaczy z różnych jednostek naukowych. Obecnie działa 12 komisji naukowych, liczących blisko 350 członków. Na posiedzeniach naukowych oraz w trakcie konferencji i sesji naukowych, organizowanych przez poszczególne komisje, przedstawiane i dyskutowane są wyniki badan wrocławskich naukowców oraz zapraszanych gości, także z zagranicznych jednostek naukowych. Komisje podejmują również prace badawcze i studialne, zwłaszcza na rzecz regionu, uczestniczą w sporządzaniu opinii i ekspertyz naukowych w szerokim zakresie specjalności.

Wśród prac wykonanych na przestrzeni lat pod patronatem Oddziału można wymienić opracowania dotyczące stanu ekologicznego Sudetów, eksploatacji złóż w kopalni Turów, modernizacji układów urbanistycznych Wrocławia i komunikacji Dolnego Śląska, dziejów Wrocławia czy wcześniejszy udział w przygotowaniu Atlasu Śląska Dolnego i Opolskiego. W ostatnim okresie omawiano m.in.: problematykę przyszłości przemysłu surowcowego w Polsce; szerokie spektrum zagadnień dot. planowania systemu komunikacyjnego Wrocławia; program budowy autostrad oraz badań ratowniczych na Dolnym Śląsku; wykonano także analizę możliwości drążenia tuneli w odniesieniu do warunków geologicznych i hydrogeologicznych Wrocławia z myślą o rozwoju wydzielonego, bezkolizyjnego transportu szynowego we Wrocławiu i w metropolii wrocławskiej, zintegrowanego z układem komunikacyjnym miasta. Komisja Nauk o Ziemi współdziałała z MPWiK we Wrocławiu przy opracowaniu koncepcji wykorzystania zasobów wód podziemnych dla zaopatrzenia miasta Wrocławia. Komisja Architektury i Urbanistyki zorganizowała ogólnopolskie seminarium „Kodeks Urbanistyczno-Budowlany. Szanse i zagrożenia”, podczas którego opracowano dwa stanowiska: Ocena rządowego projektu Ustawy Kodeks Urbanistyczno-Budowlany oraz Propozycja ramowej struktury Kodeksu Urbanistyczno-Budowlanego. Ponadto w ramach działalności komisji naukowych prezentowano także tematy o charakterze popularnonaukowym, m.in.: Badanie efektów starzenia się z wykorzystaniem wirtualnej rzeczywistości; Problemy okulistyczne u pacjentów geriatrycznych; Architektura i dizajn dla osób w podeszłym wieku; Testosteron w życiu mężczyzny – historia i przyszłość; Dialog i konfrontacja międzykulturowa w Europie; Współczesna popkultura i jej analizy w kontekście globalnego przemysłu; Realizacja celów zrównoważonego rozwoju przez sektor górniczy w Polsce; Nowoczesne techniki i innowacje w zarządzaniu ekologią w tkance miejskiej na przykładzie parków miejskich; Wykorzystanie testów ekotoksykologicznych do oceny ryzyka środowiskowego związanego z obecnością zanieczyszczeń w glebach czy Produkcja roślinna w obliczu zmian klimatycznych w Polsce.

Dostrzegając i doceniając wyniki prac naukowych młodych badaczy pracujących we wrocławskich i dolnośląskich instytucjach naukowych, w roku 2012 została ustanowiona nagroda „luvenes Wratislaviae” Wrocławskiego Oddziału Polskiej Akademii Nauk. Nagroda jest indywidualna i dedykowana dla osób poniżej 37. roku życia, posiadających przynajmniej stopień doktora i pracujących na stałe na terenie Dolnego Śląska; corocznie przyznawana przez Kapitułę Nagrody za udokumentowane publikacjami wybitne osiągnięcie naukowe lub artystyczne, przyczyniające się do rozwoju nauki i promocji Wrocławia jako ośrodka naukowego. Od 2017 roku nagroda jest przyznawana w tej samej wysokości dwóm laureatom, w dwóch równorzędnych obszarach: nauk o życiu, ścisłych i technicznych oraz nauk humanistyczno-społecznych i artystycznych.

Wśród wielu konferencji i sesji naukowych o charakterze międzynarodowym, ogólnokrajowym i regionalnym, które zapisały się trwale w historii Oddziału warto wymienić m.in.: cykliczne międzynarodowe konferencje „Languages in Contact”, „American Day”, International Workshop „lnnovative Structural Systems in Architecture”, „Silesian Archaeological Symposium” (w roku 2019 odbyło się już XXI), International Symposium „The Latest Results of American Studies”: Understanding the Past to Create Future. (No. II), The Past and Present of the New World (No. III) czy konferencje cyklicznie organizowane wspólnie z Muzeum w Biskupinie, w tym ostatnia (XII) „Od archeologii przedmiotów do archeologii idei”; ale także organizowane z dużym powodzeniem doroczne sympozja, obejmujące zagadnienia związane z bioinżynierią, pt. „Współczesna myśl techniczna w naukach medycznych i biologicznych” (w roku 2019 obchodzono jubileusz 10-lecia) czy warsztaty naukowe „Kontrola ruchów człowieka – możliwości i perspektywy badań”.

Należałoby także wspomnieć o licznych sesjach okolicznościowych z minionych lat, m.in. z okazji 100-lecia urodzin Stefana Banacha i 50-lecia rozwoju nauki na Ziemiach Zachodnich i Północnych, EURO 2012 jako wyzwanie dla wrocławskiej urbanistyki, 70 lat badań geologicznych i geograficznych na Dolnym Śląsku. Główne osiągnięcia Nauk o Ziemi i ich twórcy, a także z okazji 100. rocznicy urodzin Prof. Bogusławy Jeżowskiej-Trzebiatowskiej oraz sympozjum upamiętniające 60. rocznicę śmierci Profesora Ludwika Hirszfelda, założyciela Instytutu Immunologii i Terapii Doświadczalnej PAN we Wrocławiu.

Oddział prowadzi także działalność wydawniczą, niestety, dość ograniczoną z powodów finansowych. W ostatnich latach opublikowano m.in.: w serii Prace Komisji Archeologicznej („Miejsca pamięci. Pradzieje, Średniowiecze i Współczesność”; „Europa w okresie od VIII wieku przed narodzeniem Chrystusa do I wieku naszej ery”; „Inspiracje i funkcje sztuki pradziejowej i wczesnośredniowiecznej”); w serii Prace Komisji Nauk Filologicznych („Językoznawstwo antropologiczne. Zadania i metody”, „Polskie przekłady Hamleta Williama Shakespeare’a”). W ramach działalności Komisji Nauk Filologicznych wydawane były czasopisma: „Academic Journal of Modern Philology” oraz „Styles of Communication”, zawierające wystąpienia gości komisji – naukowców o uznanym autorytecie w dziedzinie wiedzy przez siebie reprezentowanej, ale także artykuły i komunikaty naukowe początkujących, młodych badaczy; komisja publikuje również wydawnictwa monograficzne. W roku 2008, w ramach współpracy Oddziału z uczelniami wyższymi opublikowano z okazji jubileuszu setnej rocznicy urodzin Prof. Bogusławy Jeżowskiej-Trzebiatowskiej 3-tomowe wydawnictwo „Chemia koordynacyjna w Polsce”, w którym zawarto poza życiorysem, także wspomnienia uczniów, współpracowników i przyjaciół wyjątkowej kobiety, jaką niewątpliwie była Pani Profesor. Wydawano również materiały z niektórych konferencji, organizowanych lub współorganizowanych przez Oddział, w tym: „Międzynarodowe warsztaty naukowe Innowacyjne systemy konstrukcyjne w architekturze. Stulecie odzyskania przez Polskę niepodległości”, „Współczesna myśl techniczna w naukach medycznych i biologicznych”, „Odbudowa i konserwacja zabytków Wrocławia po 1945 roku”, „VI Międzynarodowe Sympozjum Petroarcheologiczne 50 lat petroarcheologii”.

Wśród publikacji (już trochę historycznych) warto wymienić takie, jak: „50 lat rozwoju nauki na Ziemiach Zachodnich i Północnych”; wydany wspólnie z Uniwersytetem Wrocławskim „Atlas Śląska Dolnego i Opolskiego”; „Studia nad językami i kulturami europejskimi”; „Migracje: dzieje, typologia, definicje”; „50 lat architektury i urbanistyki w Polskiej Akademii Nauk”, a także, związane z terenem działalności Oddziału: monografia „Katedra wrocławska”, „Śląsk około roku 1000”; „Najnowszy zarys dziejów najstarszego Wrocławia”; „Rodowód kulturowy współczesnego Wrocławia” czy „Przyroda Dolnego Śląska” (wyd. I i II).

Z Oddziałem od wielu lat związana była Wrocławska Drukarnia Naukowa PAN im. Stanisława Kulczyńskiego, która w czerwcu 1945 r. powołana została przez ówczesnego pełnomocnika rządu prof. Stanisława Kulczyńskiego pod nazwą Drukarnia Uniwersytetu i Politechniki Wrocławskiej. Od zarania swojego istnienia była bazą usług poligraficznych dla rodzącego się ośrodka naukowego i akademickiego we Wrocławiu. W 1952 r. drukarnia włączona została w struktury Polskiej Akademii Nauk, a w 1957 roku przyjęła nazwę Wrocławskiej Drukarni Naukowej. Do kwietnia 2019 roku działała jako drukarnia dziełowa pn. Wrocławska Drukarnia Naukowa PAN im. Stanisława Kulczyńskiego Sp. z o.o.; w maju 2019 roku zakończyła swoją działalność.

Oddział PAN we Wrocławiu przez wiele lat sprawował patronat nad kolejnymi edycjami Wrocławskich Targów Książki Naukowej, organizowanych przez Oficynę Wydawniczą Politechniki Wrocławskiej, oraz międzynarodowej konferencji Students Science Conference.

Dawniej związany z Polską Akademią Nauk Zakład Narodowy im. Ossolińskich stał się fundacją prawa publicznego pod tą nazwą. W 1990 r. dyrektor Ossolineum, wówczas jeszcze placówki PAN, wspierany przez ówczesną Radę Naukową oraz reaktywowane w 1989 r. Towarzystwo Przyjaciół Ossolineum, podjął starania o restytucję fundacji. Wysiłki te zostały uwieńczone sukcesem 5 stycznia 1995 r., kiedy Sejm Rzeczypospolitej Polskiej restytuował fundację – Zakład Narodowy im. Ossolińskich” (Dz. U. 1995, nr 23, poz. 121 z późn. zm.). Z mocy ustawy patronat nad Zakładem Narodowym im. Ossolińskich objął Prezydent RP, a bezpośredni nadzór pełni Rada Kuratorów. Polska Akademia Nauk ma obecnie w tej radzie jedynie swojego przedstawiciela.

 
 

Sale Konferencyjne

Mapa dojazdu